یادداشت:

آشنایی با مفهوم صلاحیت دادگاه ها در طرح دعوی حقوقی

یکی از موضوعات مهمی که در هنگام طرح دعوی حقوقی می بایست مورد توجه شهروندان محترم قرار گیرد، مسئله صلاحیت دادگاه هاست. منظور از صلاحیت آن است که کدام دادگاه از حیث ذاتی صلاحیت رسیدگی به دعوی را دارد و علاوه بر آن از حیث محلی کدام یک از دادگاه های حوزه های قضایی مختلف صالح به رسیدگی هستند.

به طور کلی از حیث ذاتی در امور حقوقی ما با چهار نوع دادگاه به معنای اعم کلمه مواجه هستیم؛ شورای حل اختلاف، دادگاه های عمومی حقوقی، دادگاه های خانواده و دیوان عدالت اداری.

اگر دعوی طرح شده راجع به موضوعاتی چون حصر وراثت، تامین دلیل، تحریر ترکه، دعاوی مالی تا نصاب بیست میلیون تومان، دعاوی راجع به تخلیه در عقد اجاره، تعدیل اجاره بها ، جرایم تعزیری درجه هشت که مستوجب مجازات جزای نقدی باشند و…. باشند، شورای حل اختلاف صالح به رسیدگی است. اما در صورتی که موضوع دعوی غیر از موارد در صلاحیت شورای حل اختلاف باشد و به عنوان نمونه خواسته دعوی بیش از بیست میلیون تومان بود، دادگاه های عمومی حقوقی صلاحیت دارند.

دادگاههای عمومی حقوقی صلاحیت گسترده ای برای رسیدگی به دعاوی حقوقی دارند( از مطالبه وجه چک گرفته تا الزام به تنظیم سند رسمی، الزام به تحویل مبیع، مطالبه خسارت و غیره) البته باید توجه داشت به علت کم بودن پرونده ها در برخی شهرستان های کوچک ‌و در بخش هایی که هنوز به شهرستان ارتقا نیافته اند، دادگاه های عمومی شهرستان یا بخش دارای صلاحیت رسیدگی به دعاوی دادگاه های عمومی حقوقی را دارند.

دادگاه بعدی دادگاه خانواده است که در خصوص دعاوی راجع به اختلاف زوجین در خصوص طلاق، فسخ نکاح، اثبات زوجیت، مطالبه مهریه و نفقه و اجرت المثل، حضانت فرزندان، تغییر جنسیت، مطالبه هدایای نامزدی، الزام به تمکین و ….. صلاحیت رسیدگی دارد.

البته باز هم قابل توجه است که تا زمانی که در برخی شهرستان ها دادگاه خانواده تشکیل نشده است، دادگاه های عمومی حقوقی آن شهرستان صلاحیت رسیدگی به آن دعاوی را با رعایت تشریفات دادرسی دعاوی خانواده دارند. آخرین دادگاه های که قابل توجه است دیوان عدالت اداری به عنوان یک دادگاه عالی اداری در نظام حقوقی ایران است؛

اگر کارمندان مدعی تضییع حقوق استخدامی خود از یک اداره دولتی هستند، شهروندان مدعی تضییع حقوق خود در اثر تصویب بخشنامه ها و آیین نامه ها و مصوبات دستگاه های اداری و دولتی باشند و یا از طرز عملکرد و تصمیم کارکنان دولت شکایتی داشته باشند، هم چنین اگر از آرای هیات هایی چون کمیسیون های ماده ۱۰۰ قانون‌شهردای ها، هیات های حل اختلاف مالیاتی و بورسی شکایت داشته باشند می توانند در دیوان عدالت اداری طرح نمایند که مقر آن در تهران قرار دارد.

در پایان در خصوص صلاحیت محلی طرح دعوی باید گفت یک اصل کلی در دعاوی حقوقی وجود دارد و آن اصل صلاحیت دادگاه محل اقامت خوانده است که در بسیاری دعاوی و به خصوص در دادگاه های عمومی حقوقی می بایست مورد توجه قرار گیرد؛ به این معنا که لازم است هنگام طرح دعوی در دفتر خدمات قضایی توجه داشته باشید که خوانده دعوی شما که علیه او طرح دعوی می کنید در کدام شهر ایران اقامت و سکونت دارد.

اگر دعوی به محاکم آن شهر به درستی ارسال نشود، با صدور قرار عدم صلاحیت مواجه می‌شوید و پرونده واجد اطاله دادرسی می گردد. بنابراین می بایست پس از اطمینان از صحت این موضوع نسبت به انتخاب صلاحیت محلی دادگاه ها در دادخواست تقدیمی توج داشت.

(کانون تخصصی حقوقی خادمیاری رضوی شهرستان انار)

مهدی مظفری اناری- پژوهشگر دکتری حقوق جزا ‌و جرم شناسی دانشگاه تهران و مسئول کانون تخصصی حقوقی خادمیاری رضوی شهرستان انار