یادداشت:

آشنایی با نهاد آزادی مشروط

آزادی مشروط از نهادهای ارفاقی قانون مجازات اسلامی برای محکومان به حبس یا نگهداری در کانون اصلاح و تربیت است که با شرایطی قابلیت اعمال دارد. در حقیقت در نظام آزادی مشروط، زندانی پس از گذراندن بخشی از حکم حبس، می تواند بقیه مدت را به صورت مشروط آزاد شود. البته چنان که در قانون نیز مقرر شده است، در صورت ارتکاب جرم و یا نقض دستورهای دادگاه، حکم آزادی مشروط لغو می شود و زندانی به زندان معرفی می شود.

در حبس های تعزیری بیش از ده سال، زندانی می تواند پس از تحمل نصف میزان حبس مندرج در حکم دادگاه و در حبس های تعزیری ده سال و کمتر از ده سال پس از تحمل یک سوم میزان حبس مندرج در حکم دادگاه پس از دارا بودن شرایطی، درخواست آزادی مشروط نماید. شرایط درخواست آزادی مشروط به قرار ذیل است؛

الف- محکوم در طول مدت حبس در زندان از خود حسن اخلاق و رفتار نشان دهد.
ب- حالات و رفتار زندانی نشان دهد که پس از آزادی، دیگر مرتکب جرمی نمی‌شود.
پ- به تشخیص دادگاه زندانی تا آنجا که استطاعت دارد ضرر و زیان مورد حکم یا مورد موافقت مدعی خصوصی را بپردازد یا قراری برای پرداخت آن ترتیب دهد.
ت- زندانی پیش از آن از آزادی مشروط استفاده نکرده باشد.

معمولا احراز این شرایط در زندان با رییس زندان، قاضی ناظر زندان و نهایتا قاضی اجرای احکام کیفری است تا زندانی بتواند از این ارفاق قانونی استفاده نماید. در حقیقت زندانی در صورت دارا بودن شرایط می تواند درخواست خود را تقدیم دادگاه صادرکننده حکم قطعی نماید تا دادگاه پس از بررسی شرایط و وضعیت موجود زندانی، تصمیم مقتضی اتخاذ نماید.

در آزادی مشروط باقی مانده مدت حبس تبدیل به آزادی مشروط می شود اما باید گفت این مدت بیش تر از ۵ سال و کمتر از ۱ سال نیست، مگر در مواردی که باقی مانده حبس کمتر از یک سال است که همان مدت ملاک عمل است. به عنوان مثال تصور کنید حکم حبس یک نفر ۶ سال بوده است که پس از گذشت ۲ سال می تواند درخواست آزادی مشروط دهد که ۴ سال باقی مانده تبدیل به آزادی مشروط می شود به گونه ای در این ۴ سال زندانی به صورت مشروط و به شرط عدم ارتکاب جرم جدید و یا عدم تخلف از دستورهای دادگاه آزاد است.

حال اگر مدت محکومیت زندانی یک سال حبس باشد قاعدتا وی پس از تحمل ۴ ماه می تواند درخواست آزادی مشروط کند که با توجه به اینکه باقی مانده حبس(۸ ماه) کمتر از یک سال است، مدت آزادی مشروط نیز همان ۸ ماه خواهد بود.
چنانکه گفته شد زندانیان در صورت رعایت نظم در محیط زندان و حسن اخلاق و رفتار می توانند به شرط دارا بودن شرایط قانونی از این ارفاق قانون‌گذار استفاده نمایند.

(کانون تخصصی حقوقی خادمیاری رضوی شهرستان انار )
مهدی مظفری اناری- پژوهشگر دکتری حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه تهران و مسئول کانون تخصصی حقوقی خادمیاری رضوی شهرستان انار