احکام و شرایط توبه به عنوان عامل سقوط مجازات ها

در شرع مقدس اسلام ‌توبه و ندامت خطاکار به عنوان یک راه جبران و بازگشت پیش بینی شده است. در حقیقت اگر مرتکب جرم از عمل خویش پشیمان شده و با شرایطی ابراز ندامت نماید، ممکن است مجازات وی ساقط شود و تحمل مجازات رهایی یابد.

در قانون مجازات اسلامی شرایطی برای توبه در جرایم مختلف پیش بینی شده است که هر یک احکام و آثار متفاوتی دارد. البته مهم ترین شرط در توبه، واقعی بودن ندامت مجرم است به گونه ای که در نظر قاضی ندامت و پشیمانی مرتکب احراز گردد. به عنوان مثال تصور کنید مجرمی پس از ارتکاب جرمی به زندان رفته و از زمان حضور در زندان رفتار و گفتارش تغییر کرده و مسیر زندگی وی متحول شده است.

اگر تا دیروز اعتقادی به ادای مناسک دینی(نماز و روزه) نداشت اکنون نه تنها مقید به نماز و روزه است بلکه در اوقاتی از شبانه روز به قرائت قرآن نیز می پردازد و حتی آیاتی از قرآن کریم را حفظ می نماید. چنین شخصی اگر نزد مقام قضایی توبه نماید و این توبه موثر و برای قاضی احراز شود ممکن است موجب سقوط مجازات وی گردد.

البته توبه در جرایم حدی همچون شرب خمر، سرقت حدی و جرایم منافی عفت می بایست تا قبل از اثبات جرم یعنی قبل از صدور حکم محکومیت قطعی باشد تا بتواند موثر قلمداد شود. در جرایم تعزیری درجه شش، هفت و هشت نیز در صورت احراز توبه قبل از اثبات جرم، مرتکب از مجازات معاف می شود اما در سایر جرایم موجب تخفیف مجازات مرتکب می شود.

البته باید توجه داشت مجازات هایی مثل دیه، قصاص، حد قذف و محاربه( بعد از تسلط یا دستگیری) با توبه ساقط نمی شوند و کماکان لازم الاجرا بوده و مرتکب به این مجازات ها محکوم می شود.

بنابراین توبه راهکار شرعی و قانونی قابل توجهی است که برای مرتکب نادم و پشیمان پیش بینی شده است که در صورت داشتن شرایط و ندامت واقعی ممکن است از بار مجازات رهایی یابد.

(کانون تخصصی حقوقی خادمیاری رضوی شهرستان‌انار )

مهدی مظفری اناری- پژوهشگر دکتری حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه تهران و مسئول کانون تخصصی حقوقی خادمیاری رضوی شهرستان انار