یادداشت:

آشنایی با وصیت و چگونگی انجام وصیت

وصیت مهم ترین نهاد حقوقی برای تصرف در اموال بعد از مرگ محسوب می شود. شخص از طریق وصیت می تواند اراده خود را نسبت به اموالش بعد از مرگ محقق نماید و به نفع دیگران مالی را به آنان تملیک نماید. در این خصوص باید توجه داشت به موجب موازین شرع و قوانین و‌مقررات موجود، شخص صرفا می تواند تا ثلث اموال خود را وصیت نماید و در صورتی که مازاد بر ثلث وصیت نماید، نیازمند تنفیذ و اجازه وراث متوفی خواهد بود.

در خصوص محاسبه ثلث ترکه نیز ملاک محاسبه، ثلث ترکه باقی مانده در زمان فوت وصیت کننده(موصی) است؛ به این تعبیر که ترکه باقی مانده متوفی پس از کسر هزینه های کفن و دفن و سایر دیون و واجبات مالی محاسبه می شود و ثلث آن تعیین می گردد.

نکته دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد این است که شخص می تواند صرفا نسبت به اموال و دارایی خود وصیت نماید و وصیت نسبت به مال غیر صحیح نیست.

یکی از موضوعات مهم در وصیت تملیکی این است که وصیت کننده (موصی) می تواند بعد از وصیت و تا قبل از فوت خویش از وصیت رجوع نماید؛ چرا که وصیت زمانی منشا اثر می شود که وصیت کننده ( موصی) فوت نماید و در این صورت امکان رجوع متصور نیست.

البته باید توجه داشت موصی له( شخصی که به نفع او وصیت شده است) باید بعد از فوت وصیت کننده(موصی)، قبول خود را اعلام دارد تا وصیت محقق و قطعی گردد. اگر موصی له بعد از فوت وصیت کننده(موصی)، وصیت را رد نماید دیگر اثر وصیت از بین می رود و امکان تملک مورد وصیت فراهم نخواهد بود.

بنابراین قبول یا رد موصی له بعد از فوت وصیت کننده (موصی) ملاک عمل است و قبول یا رد پیشینی تاثیری ندارد. البته در یک مورد در صورتی که موصی له قبل از فوت وصیت کننده( موصی) قبول خود‌ را اعلام دارد، نیازی به قبولی بعد از فوت وصیت کننده(موصی) نیست.

قانون امور حسبی برای تنظیم وصیت توسط اشخاص ۳ روش پیش بینی نموده است؛ وصیت نامه رسمی، وصیت نامه خود نوشت و وصیت نامه سری.
وصیت نامه رسمی آن است که وصیت کننده(موصی) با حضور در دفتر اسناد رسمی نسبت به تنظیم وصیت اقدام نماید که در حقیقت در این روش وصیت انجام شده سند رسمی محسوب می شود و اعتبار اسناد رسمی را دارد.
وصیت نامه خود نوشت باید تمام آن به خط وصیت کننده(موصی) نوشته شود و دارای تاریخ به روز، ماه و سال باشد و به امضا او برسد. وصیت نامه سری نیز به گونه ای است که ممکن است به خط خود وصیت کننده(موصی) و با به خط دیگری باشد اما مهم این است که به امضا وصیت کننده( موصی) برسد و سپس نزد اداره ثبت اقامتگاه وصیت کننده(موصی) به امانت گذارده شود تا پس از فوت وی ارائه گردد.

در وصیت نامه سری، هر چند وصیت به روش رسمی انجام نشده است اما به جهت اینکه نزد اداره ثبت به امانت گذاشته شده است، امکان دخل و تصرف و تغییر مفاد آن وجود ندارد و وصیت به نحو جامع و کامل صیانت می شود تا بعد از فوت وصیت کننده( موصی) به وراث و موصی له ارائه شود.

مهدی مظفری اناری- پژوهشگر دکتری حقوق جزا و جرم شناسی و مسئول کانون تخصصی حقوقی خادمیاری رضوی شهرستان انار