یادداشت:

آشنایی با مفهوم و ماهیت قرار منع تعقیب در دادرسی کیفری

قرار منع تعقیب از مهم ترین قرارهای نهایی در فرایند رسیدگی کیفری به جرایم محسوب می شود و بهتر است شهروندان محترم با مفهوم و ماهیت آن آشنا شوند تا در صورت مواجهه با این قرار بتوانند بهترین تصمیم را اتخاذ نمایند.

هر گاه شکایت کیفری از سوی شاکی طرح می شود قاعدتا دادسرا و یا در برخی موارد دادگاه لازم است ابتدائا نسبت به دو رکن مهم در خصوص شکایت مطرح شده تصمیم گیری نماید؛ اول اینکه عمل ارتکابی جرم هست یا خیر؟ دوم اینکه به فرض جرم بودن رفتار، ادله کافی برای اثبات آن از سوی شاکی ارائه شده است یا خیر؟

در صورت فقدان هر یک از این مولفه های گفته شده مقام قضایی می بایست قرار منع تعقیب صادر نماید؛ به عبارت بهتر اگر رفتاری که در شکایت شاکی عنوان شده است فاقد وصف مجرمانه باشد و یا ادله کافی از سوی شاکی برای اثبات مجرمانه بودن رفتار مرتکب ارائه نشود، سرنوشت پرونده در مرحله اولیه کار با منع تعقیب مواجه می شود.

به عنوان مثال تصور کنید الف از اعتماد ب سواستفاده می کند و مبلغ ده میلیون تومان از وی قرض می گیرد تا پس از دو ماه به او برگرداند. پس از رسیدن موعد دو ماهه، ب برای پس گرفتن پول قرض داده شده مراجعه می کند منتها الف پول وی را نمی دهد. اگر در این وضعیت ب اقدام به شکایت کیفری کلاهبرداری یا تحصیل مال از طریق نامشروع علیه الف نماید، با توجه به جرم نبودن رفتار ارتکابی، قرار منع تعقیب صادر می شود. البته ب ی تواند برای مطالبه مال قرض داده شده از طریق طرح دعوی حقوقی اقدام نماید.

در فرض دیگری تصور کنید الف اقدام به شکایت کیفری توهین علیه ب می نماید اما هیچ شاهدی ندارد و ادله دیگری نیز در کار نیست در این مواقع نیز مقام قضایی به جهت فقدان ادله کافی قرار منع تعقیب صادر می کند. توجه داشته باشید با صدور قرار منع تعقیب پرونده از مسیر رسیدگی کیفری خارج می شود و به اصطلاح مختومه می گردد.

البته باید گفت قرار منع تعقیب در هر صورت ظرف مهلت ده روز از تاریخ ابلاغ توسط شاکی قابل اعتراض در دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به اصل اتهام را دارد. اگر مهلت ده روزه سپری شود و اعتراضی صورت نگیرد، قرار مزبور قطعیت می یابد. بنابراین اگر شاکی به قرار منع تعقیب معترض شود می بایست ادله قابل قبول و معتبری برای اثبات جرم به دادگاه ارائه دهد والا اعتراض وی مورد پذیرش واقع نمی شود.

در پایان باید توجه داشت قرار منع تعقیب اعتبار امر مختومه دارد و نمی توان مجددا آن شکایت را علیه همان متهم قبلی مطرح نمود جز در یک صورت و آن وضعیتی است که شکایت به جهت فقدان یا عدم کفایت ادله با قرار منع تعقیب مختومه شده باشد که در این صورت برای یکبار آن هم پس از تایید دادستان و ارائه ادله کافی قابلیت طرح مجدد دارد.

(کانون تخصصی حقوقی خادمیاری رضوی شهرستان انار)

مهدی مظفری اناری- پژوهشگر دکتری حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه تهران و مسئول کانون تخصصی حقوقی خادمیاری رضوی شهرستان انار