ماهیت و چگونگی گذشت از جرم

فرهنگ ایثار و گذشت و صلح و سازش همواره مورد توصیه دین مبین اسلام و سیره معصومین(ع) بوده است. مخصوصا اگر جرمی واقع شده باشد و به حقوق اشخاصی لطمه وارد آورد، گذشت و بخشش بیشتر اهمیت می یابد. گذشت از جرم واقع شده ماهیت و شرایطی دارد که در قانون مجازات اسلامی و قانون آیین دادرسی کیفری پیش بینی شده است.

اگر پس از ارتکاب جرم، مجنی علیه یا اولیای دم گذشت نمایند، پرونده با صدور قرار موقوفی تعقیب یا موقوفی اجرای مجازات مختومه می شود. باید توجه داشت قانون گذار متناسب جرایم را به دو دسته قابل گذشت و غیر قابل گذشت تقسیم نموده است. در جرایم قابل گذشت، گذشت شاکی یا مدعی خصوصی موجب مختومه شدن پرونده می شود اما در جرایم غیرقابل گذشت، گذشت شاکی یا مدعی خصوصی تاثیری در تعقیب مرتکب و رسیدگی کیفری نخواهد داشت.

هرچند با شرایطی ممکن است موجب تخفیف و اعمال نهادهای ارفاقی گردد. به همین منظور در ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی جرایم قابل گذشت نام برده شده است که قابلیت گذشت و مختومه شدن پرونده را دارند.

جرایمی چون توهین، افترا، تهدید، مزاحمت تلفنی و تصرف عدوانی در املاک خصوصی از جمله جرایم قابل گذشت به شمار می روند اما جرایمی چون سرقت های مسلحانه، سرقت های مقرون به آزار، کلاهبرداری ها، انتقال مال غیر، جعل و استفاده از سند مجعول، جاسوسی، اجتماع و تبانی به قصد ارتکاب جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی، ساختن سکه تقلبی و … از جرایم غیرقابل گذشت تلقی می شوند که گذشت شاکی تاثیری بر جنبه عمومی این جرایم نداشته و کماکان می بایست مورد رسیدگی قرار گیرند.

گذشت از جرم می بایست شرایطی داشته باشد تا موثر در مختومه شدن پرونده باشد؛ اولا گذشت باید منجز و قطعی باشد؛ لذا گذشت مشروط و معلق بی تاثیر است؛ به عنوان مثال اگر الف پس از وقوع جرم تخریب، بیان نماید که به شرطی از ب(مرتکب جرم) گذشت می کند که مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان به او واریز نماید، چنین گذشتی فاقد اثر است تا زمانی که شرط مذکور به انجام رسد.

ثانیا شخصی که گذشت می کند می بایست عاقل، بالغ و مختار باشد تا گذشت او موثر در پرونده باشد. ثالثا اگر بزه دیدگان وقوع جرم متعدد باشند، شکایت یکی از آنان موجب رسیدگی به پرونده می شود اما لازم است این نکته مورد توجه قرار گیرد که اگر تمام کسانی که شکایت کرده اند، گذشت نمایند می توان پرونده را مختومه نمود.

در خصوص وراث نیز پس از فوت مجنی علیه این موضوع مطرح می شود که حق گذشت به همه ایشان می رسد و تنها در صورت گذشت تمامی وراث پرونده مختومه می شود.

در انتها باید گفت اگر شخصی از جرمی گذشت نماید و پرونده کیفری مختومه شود، امکان شکایت مجدد و پیگیری پرونده را نخواهد داشت چرا که برگشت از گذشت میسر نیست. بنابراین لازم است با بررسی جوانب امر و در نظر گرفتن شرایط وقوع جرم و وضعیت مرتکب یا مرتکبان نسبت به گذشت یا عدم گذشت تصمیم گرفت تا در آینده دچار پشیمانی و تردید نگردیم.

(کانون تخصصی حقوقی خادمیاری رضوی شهرستان انار )

مهدی مظفری اناری- پژوهشگر دکتری حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه تهران و مسئول کانون تخصصی حقوقی خادمیاری رضوی شهرستان انار