یمن:
از یمن چه می دانیم؟ این روزها خبرهایی درباره حمله هوایی عربستان سعودی به یمن می شنویم اما آیا این جنگ ریشه در چه عواملی دارد؟

یمن حکم حیاط خلوت عربستان را دارد که کسی حق دخالت در حاکمیت آن را ندارد مانند آمریکای لاتین برای آمریکایی ها و یا آسیای مرکزی برای روس ها!
به دنبال توافق دسامبر ۱۹۸۹، برای وحدت بین دو یمن، در تاریخ ۲۲ ماه مه ۱۹۹۰ جمهوری عربی یمن (شمالی) و جمهوری دموکراتیک خالق یمن (جنوبی) با یکدیگر متحد شدند و نام “جمهوری یمن” را برای خود برگزیدند..یمن با کشور‌های هم‌مرز خود یعنی عربستان سعودی و عمان دارای اختلافات مرزی دیرینه بود و اطلس‌های موجود نیز نشان‌گر این امر است.مساحت این کشور تقریباً ۵۳۶۸۶۹ کیلومتر مربع است. مردم یمن از اقوام سامی و عرب قحطانی هستند و عرب قحطانی مادر و ریشه عربیت است که عرب‌ها را بدان منسوب می‌دارند. مردمی که در بخش شمالی (یمن شمالی) زندگی می‌کنند، عرب هستند، ولی در بخش جنوبی از سال‌ها قبل اقلیّت‌های دیگری از کشورهای هندوستان،‌ پاکستان، سومالی،‌ اریتره و اتیوپی به آنجا مهاجرت نموده‌اند.
عوامل تاثیر گذار برحمله عربستان به یمن
* شخصیت فردی پادشاه جدید:
در تحلیل سیاست خارجی کشورها بویژه در سطح خرد، بررسی ویژگی شخصیتی تصمیم گیرندگان بسیار مهم است. در عربستان نیز این عامل بدون شک تاثیر گذار است .سلمان بن عبدالعزیز برخلاف ملک عبدالله فردی سنتی، حامی متعصبان دینی و مخالف روند اصلاحات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی است. براساس اسناد ویکی لیکس سلمان بن عبدالعزیز معتقد است دموکراسی برای عربستان سعودی مناسب نیست و باید محتاطانه در مسیر اصلاح اجتماعی و فرهنگی این کشور گام برداشت. علاوه بر این، سلمان در دیدار با سفیر آمریکا در سال ۲۰۰۷ گفته بود که اصلاحات اجتماعی و فرهنگی که ملک عبدالله (پادشاه وقت) خواهان آن است باید آهسته تر انجام شود تا با واکنش شدید محافظه کاران درجامعه روبه رو نشود. بالطبع این نوع نگاه را عربستان به سایر کشورهای منطقه تسری می دهد و علاقمند است تا روحیه محافظه کارانه حکام در منطقه حفظ گردد. چرا که هر گونه اصلاح یا حتی تحرکی می تواند این موج را به عربستان نیز بکشاند شاهزادگان عربستانی باید این امنیت را در هر شرایطی و با هر ابزاری تامین کنند حتی اگر مجبور باشند سطح در آمد نفتی خویش را در راستای تامین اهداف غرب کاهش دهند( واقعیت اقدام رفتار ماه نوامبر ۲۰۱۴ عربستان ).

*اهمیّت استراتژیک یمن در منطقه
یمن یکی از حاصل‌خیزترین مناطق شبه جزیره عربی بشمار رفته و به علّت دارا بودن موقعیّت خاصّ جغرافیایی و بنادر و جزایر مهم، در طول تاریخ مطمح نظر استعمارگران بوده و صفحات تاریخ این کشور را حوادث گوناگون پر کرده است. این کشور از لحاظ استراتژیکی دارای اهمیّت ویژه‌ای است، زیرا یمن جنوبی در بخش شمال غربی و شامل شرقی “باب المندب” قرار گرفته و این تنگه بین دریای سرخ و اقیانوس هند واقع شده است و نزدیک‌ترین آبراه بین شرق و غرب است. این کشور یکی از نقاط حساس استراتژیکی مورد نظر شرق و غرب است. یمن با تسلط بر تنگه “باب‌المندب” قادر به کنترل دریای سرخ بوده و حتّی می‌تواند آنجا را با دارا بودن جزیره مهم و استراتژیکی “بریم” ببندد. این جزیره، تنگه “باب‌المندب” را به ۲ بخش آبراه شرقی به نام “باب‌الاسکندر” و آبراه غربی به نام “میون” تقسیم کرده است. حدود ۳۰ الی ۴۰ درصد نفت دنیا از این تنگه صادر می شود.

*سیاست خارجی عربستان و رویای هژمونی منطقه ای
از دید نظریه پردازان رئالیسم روابط بین الملل کشورها در نظام بین الملل بر اساس سود ومنفعت عمل می کنند. این گروه نظریه پردازان، عرصه نظام بین الملل را عرصه تقابل و برخورد منافع می دانند بطوریکه هر کشوری تلاش می کند تا بیشترین سود و منفعت را کسب کند. بر اساس این نظریه سیاست خارجی یک کشور را باید در راستای کسب بیشترین منفعت و سود برای آن کشور تحلیل کرد.
عربستان کشوری است که خود را همواره قیم و بزرگ کشورهای منطقه می داند و با توجه به موقعیت خود در جهان اسلام از دیرباز به دنبال کسب بیشترین اعتبار مذهبی، دینی، اقتصادی و سیاسی در بین کشورهای مسلمان بوده است. داعیه ام القرای جهان اسلام داشتن عربستان از این حیث است که شهرهای مکه و مدینه در این کشور قرار دارد و آغاز و طلوع اسلام از این سرزمین بوده است که آن را به مهد اسلام تبدیل کرده است و بدین ترتیب است که این کشور خود را دارای رتبه‌ای بی‌نظیر در بین کشورهای جهان اسلام می‌داند. این دلایل عربستان را به کشوری که خود را نماینده جامعه بزرگ مسلمانان می‌داند و حق اظهار نظر و عمل در مورد آن‌ها را برای خود محفوظ می‌دارد، تبدیل کرده است.
عربستان با وجود داشتن ذخایر عظیم نفتی و همچنین حرمین شریفین که در آمدهای ناشی از آن به عنوان یک منبع عظیم مالی برای آن محسوب می شود به دنبال ایفای نقش قدرت منطقه ای بوده است نقشی که می بایست عربستان را به یک هژمون برتر منطقه ای حتی فراتر از سایر کشورها مانند ایران تبدیل کند. اما مقامات ریاض به خوبی آگاه بوده‌اند که تنها به صرف داشتن قدرت اقتصادی نمی‌توان به قدرت منطقه‌ای بدل شد. آنها برای نیل به اهداف خود تبعیت از قدرت های بزرگ و تبدیل شدن به عامل آنان در منطقه را برگزیدند. روزگاری عربستان در دوره نیکسون رییس جمهور آمریکا به همراه ایران پهلوی دو ستون امنیتی آمریکا در منطقه خلیج فارس را تشکیل می دادند( دکترین دو ستون نیکسون که ایران ستون نظامی و عربستان ستون مالی را تشکیل می دادند ). با پیروزی انقلاب اسلامی و تبدیل ایران از متحد استراتژیک به دشمن ایدئولوژیک غرب در منطقه، عربستان که زمینه را برای جایگزینی خود با رژیم پهلوی مناسب می دید، تعاملات خود با کشورهای غربی را افزایش داد و از هیچ گونه همکاری با آن ها در جهت تامین منافع ایشان در منطقه دریغ نکرد و به خدمتگزاری بی بدیل و نوکری بدون چون و چرا تبدیل شد. عربستان در راستای تامین منافع امریکا اقدامات گوناگون انجام داد از جمله این تعاملات می توان به :
کمک های مستقیم و غیر مستقیم به عراق در خلال جنگ با ایران، فشار اقتصادی بر حمهوری اسلامی ایران به عنوان مهمترین دشمن غرب در منطقه، شرکت در جنگ خلیج فارس و نبرد با عراق در راستای عملیات طوفان صحرا، تضمین خطوط انرژی برای غرب و هم پیمانانش، کمک به مذاکرات سازش اعراب و اسرائیل، تضعیف جبهه مقاومت در منطقه و… اشاره کرد. مثال های فوق به خوبی بیانگر تلاش گسترده و همه جانبه ی ریاض در کسب اعتماد قدرتهای غربی برای تبدیل شدن به هم پیمان منطقه ای است.
*عربستان و تقابل جدی با ایران :
پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تغییر گسترده ای را در معادلات منطقه ای و جهانی به دنبال داشت. تغییر گسترده در روابط تهران – ریاض را می توان یکی از همین تغییرات به شمار آورد. با گذشت زمان شکاف روابط بین ایران و عربستان بیش از پیش آشکار می شد تا جاییکه عربستان سعودی در طول هشت سال دفاع مقدس به حمایت همه جانبه از رژیم بعث روی آورد و از هیچ راهی برای ضربه زدن به ایران اسلامی دریغ نکرد. هاشمی رفسنجانی در دوران سازندگی بیشترین تلاش ها را برای بهبود روابط با عربستان انجام داد گرمای روابط ، همگان را به این باور رساند که فصلی تازه در روابط دو کشور گشوده شده است . اتخاذ سیاست تنش زدایی توسط ایران در دوران اصلاحات و در اوایل دولت نهم نیز نتوانست همگرایی مناسبی را در روابط این دو بوجود آورد که این خود نشانگر وجود نگرش منفی نسبت به انقلاب اسلامی ایران و اهداف و آرمانهای آن در مقامات آل سعود است. عربستان به خوبی می داند ایران رقیب جدی او در منطقه است و به اذعان بسیاری از تحلیلگران حضور انصار الله و حمایت این گروه از اهداف جمهوری اسلامی و بالعکس عربستان را با نوعی حساسیت روبرو کرده است بویژه آنجایی که عده ای با اهدافی خاص از حضور نظامی و فیزیکی ایران در یمن و حمایت از حوثی ها سخن می گویند البته این تقابل تنها در یمن نیست و در گذشته نیز مسبوق به سابقه است سوریه یکی از آن میدان ها بود که دو کشور را به اتخاذ دو راهبرد و روش متفاوت کشاند، ایران از بشار اسد و حقوق قانونی این دولت از روش های دیپلماتیک حمایت می کرد و عربستان موافق و همراه معارضان در سوریه بود. این کشور با حمایت های مادی و معنوی خود، گروه های مختلف تکفیری و سلفی را روانه ی سوریه کرد .

سوریه برای عربستان از چندین جهت حائز اهمیت فراوان بوده است. اولا اینکه خود حکومت سوریه با پیوستن به محور مقاومت در منطقه و ایستادگی در برابر اشغالگری رژیم صهیونیستی و کمک به حزب الله لبنان و همکاری گسترده با ایران، از دیرباز خشم حکمرانان آل سعود را برانگیخته بود و این رژیم مترصد فرصتی بود تا بتواند سوریه را از معادلات منطقه ای محو یا حداقل نقش آن را کاهش دهد. چرا که این عمل می توانست علاوه بر ضربه به ایران و مقاومت در منطقه، تضغیف جایگاه حزب الله لبنان و گروه های مقاومت فلسطینی را که عاملی مهم بر سر راه صلح اعراب و اسرائیل هستند , به دنبال داشته باشد. ثانیا با وجود نقش بازیگرانی چون ایران , قطر و ترکیه در بحران سوریه که همگی جزو رقبای اصلی عربستان محسوب می شوند، بحران سوریه برای عربستان به زمینی برای جدی ترین رقابت تبدیل شده است و از این حیث این کشور به هر قیمتی که باشد خواستار رسیدن به اهداف خود در سوریه بوده است .
* عربستان و موضوع هسته ایران
عربستان نگران توافق غرب با ایران است این نگرانی بوضوح در سفر وزیر امور خارجه عربستان در مذاکرات ژنو به خوبی دیده شد به جرات می توان گفت هیچ کشوری به اندازه عربستان از توافق احتمالی غرب با ایرن ناراحت نمی شود این ادعا از چند جهت قابل اثبات است :
*کاهش حمایت آمریکا و غرب از عربستان در سال های آتی: چرا که بخش عظیمی از کمک های دریافتی سعودی ها ، در راستای مبارزه با اهداف انقلابی جمهوری اسلامی ایران در منطقه می باشد و طبیعتا با رفع تهدیدات میزان این کمک ها کم تر می شود .
*به فرض موجود اگر ایران به توان هسته ای در ساخت سلاح هسته ای دست یابد( آنچه غرب ادعا می کند ) عربستان بیشترین تهدید را در منطقه احساس می کند چرا که در طی این سال ها عربستان بیشترین کارشکنی ها را در قبال ایران در منطقه و سطح بین المللی انجام داده است .
*امنیت کلید واژه شاهزادگان عربستانی است که آن را می بایست غربی ها درهر زمان تامین کنند و بدون شک این علامت سوال در ذهن سعودی ها به وجود می آید که آیا بعد از توافق باز غرب همان راه قبل را می رود؟
مجموعه این عوامل باعث می گردد عربستان همواره روند مذاکرات را با حساسیت دنبال کند.

عربستان نگران توافق غرب با ایران است به خوبی می توان این موضوع را در رفتار مقامات عربستانی دید.

امنیتی شدن منطقه خاورمیانه یعنی تضمین حضور آمریکا و غرب. بعبارتی هر چه منطقه بیشتر دچار بحران و آشوب باشد آمریکا بیشتر بهانه حضور می یابد.

بسیاری از کارشناسان روابط بین الملل معتقدند که حمله عربستان به یمن با چراغ سبز آمریکا بوده است در صحت این ادعا شکی نیست اماآمریکا به دنبال چه منافعی است ؟
در این موضوع به یقین می توان ادعا کرد که آمریکایی ها از هر راهی برای ضربه زدن به محور مقاومت ، افزایش امنیت اسراییل و همپیمانان خویش در منطقه حساس خاورمیانه استفاده می کنند. بحران های سوریه، لبنان، عراق و .. و اخیرا یمن از آن موارد است. امنیتی شدن منطقه خاورمیانه تضمین حضور آمریکایی هاست چرا که بویژه بعد از حوادث ۱۱ سپتامبر آن ها معتقدند نوع حکومت کشورهای منطقه خلیج فارس از آنجایی که بر اصول دموکراسی غربی نیست همواره باعث بی ثبات شدن جهان و افزایش حملات تروریستی می شود در نتیجه می بایست الگوی دموکراسی را در این کشورها پیاده کرد ( این نوع الگو را دموکراسی کانالیزه شده یا هدایت شده می نامند )
فرار علی عبدالله صالح از یمن و حضور منصور هادی در راس قدرت و مخالفت حوثی ها با آن و در نهایت فرار منصور هادی از صنعا به عدن و تقاضای کمک او، باعث گردید تا باز هم آمریکایی ها به ادعای واهی خویش جامه عمل بپوشانند اما این بار نه با حضور مستقیم بلکه با حضور غیر مستقیم و با جنگ وکالتی توسط دیگر کشورها.
آمریکا به خوبی می داند که یمن برای عربستان حکم مرگ و زندگی را دارد و چنانچه حوادث یمن به ضرر عربستان تمام شود دیگر یارای برتری در منطقه را نخواهد داشت از این رو تلاش نمود تا حساسیت عربستان را برانگیزد اما خود وارد کارزار رزم نشود چرا که در حال حاضر این کشور با چند مشکل عمده روبروست :
* افکار عمومی در آمریکا سال هاست از حضور نظامی آمریکا و از درگیری خارجی در جهان خسته شده اند

*افزایش هزینه های حضور مستقیم نظامی
* ضعف و خستگی مفرط ارتش امریکا

به خوبی می توان اثرات خستگی را در بین سربازان آمریکایی دید از سوی نیز خانواده های آنان نیز نگران آینده هستند.
* مشکلات جدی اقتصادی
*تغییر جنس و ماهیت تهدیدهای نوین
و….
از همین روی ، استراتژی مداخله مستقیم را کنار گذاشته و به جای آن برمدیریت از راه دور ، واگذار کردن حل مشکلات منطقه ای به بازیگران منطقه ای تلاش برای نزدیک کردن عملیات های نظامی به عملیات های اطلاعات پایه و در نتیجه کوچک کردن ارتش¬، تشکیل ائتلاف های منطقه ای، اجتناب از مداخله مستقیم استفاده جدی تر از ابزار هایی مانند تحریم ها و مجازات های چند جانبه متمرکز خواهد شد.
آمریکا قصد دارد هدف های خویش را به دست بازیگران منطقه ای محقق سازد. در موضوع یمن، ، دولت اوباما در حال اجرای سیاست جنگ های وکالتی است . یک بحران حاد ژئوپلتیکی بروز کرده، امریکا نه می خواهد و نه می تواند مستقیما مداخله کند، نمی تواند هم مسئله را به حال خود رها نماید و در نتیجه از بازیگران مرتبط خواسته است ائتلافی تشکیل بدهند و خود دست به کار شوند؛ و در مقابل، روی کمک سیاسی، اطلاعاتی و حداکثر لجستیکی امریکا حساب کنند.

* نقش اسراییل در حمله عربستان به یمن

اهمیت عربستان برای اسراییل:
از رفتار متقابل اسراییل و عربستان سعودی بعد از جنگ سرد می توان دریافت که در سال های مذبور دو کشور فوق به دلایل ژئوپلتیک فرهنگی، مذهبی و بین المللی نیازهای متقابلی به یکدیگر پیدا کرده اند که به رغم تفاوت های بسیار دارای وجوه مشترکی هستند در تحولات اخیر یمن از یک سو می بایست اهمیت عربستان برای اسراییل را بررسی کرد و از سویی اهمیت یمن را برای اسراییل

برای اسراییل ، عربستان دارای اهمیت های زیر است :
-برای اسراییل ، عربستان دارای پهناورترین قلمرو سرزمینی عربی است و یکی از پر نفوذترین دولت های منطقه است .
-اسراییل نقش عربستان سعودی را در کشمش اعراب و اسراییل مد نظر دارد .
-اسراییل میزان خدمات عربستان به غرب را همانند خود می داند
-اسراییل تهدیدات مشترک خود با سعودی ها را در قبال کشورهای به اصطلاح “تندرو” منطقه می داند
-اسراییل می داند عربستان با هر گونه تغییر مرزهای جغرافیایی در منطقه مخالف است
اسراییل نقش” رهبری روحانی” عربستان را در منطقه می داند و به آرام کردن اوضاع توسط این کشور بسیار اعتقاد دارد.
اسراییل نیز بنیادگرایی اسلامی را همانند عربستان در منطقه نمی پذیرد.
*اسراییل و اهمیت یمن
اسراییل از ابتدای تأسیس خود همواره به اهمیت استراتژیکی دریای سرخ از نظر اقتصادی و امنیتی توجه داشته اشت. این کشور، دریای سرخ را نه تنها از نظر حمل و نقل کالا برای خود مهم تلقی می‌نماید، بلکه از نظر امنیتی نیز آن را عقبه دفاعی خود و نوار محاصره کشورهای عربی مخالف خود تلقی می‌کند. اسراییل همیشه خود را در محاصره اعراب دیده است، لذا استراتژی سنتی آن در حوزه دریای سرخ بر بنیان «دکترین بن گوریون» قرار داشته است. بر اساس این دکترین، اسراییل باید روابط خود را با کشورهایی که پیرامون کشورهای عربی یا پیرامون خط مقدم جبهه اعراب و اسراییل قرار گرفته‌اند، گسترش دهد تا بدینوسیله امکان محاصره کشورهای عربی مخالف خود را فراهم آورد. دیوید بن گوریون همچنین اعلام کرد برای ارتباط با جهان خارج می بایست اهمیت باب المندب و دریای سرخ را در نظر داشت: “ما از خشکی، در محاصره هستیم. دریا، تنها راه عبور و مرور ما با جهان و دسترسی به قاره هاست.” معنای سخن او این بوده است که این تنگه برای اسراییل حکم حیات و زندگی را دارد کارشناسان معتقدند شرایط گلوگاهی باب المندب به گونه ای است که حلقه اتصال رژیم صهیونیستی( بندر ایلات) به سوی جنوب شرقی آسیا و آفریقا است و هر عاملی که ثبات این تنگه را به خطر اندازد به همان نسبت می تواند اسراییل را با چالش عمده روبرو کند. بویژه که جمهوری اسلامی ایران بر تنگه هرمز و یمن بر تنگه باب المندب مسلط شود و این یعنی …….