اختصاصی

نکات کلیدی پیرامون حق‌ مالکیت

مالکیت از حقوقی است که از دیرباز تاکنون مورد حمایت دین مبین اسلام و قوانین و مقررات موضوعه بوده است. به همین منظور تجاوز و تعدی به این حق نیز مورد توجه قانون گذار قرار گرفته است و در قالب دعوی تصرف عدوانی، ممانعت از حق و ایجاد مزاحمت قابل طرح می باشد.

دعوی تصرف عدوانی زمانی مطرح می شود که شخصی با اقدامات غیرقانونی خود بر ملک دیگری تصرف یابد و اقدام به سکونت در آن ملک، زراعت، خاک برداری، دیوار چینی و مواردی از این قبیل نماید.

دعوای ممانعت از حق نیز مختص زمانی است که شخصی بدون اینکه خود متصرف ملک شود، از تصرف مالکانه مالک مال جلوگیری می نماید. به عنوان مثال با تعویض قفل ورودی ملک امکان استفاده مالک را سلب می نماید.

دعوی ایجاد مزاحمت نیز از دعاوی تصرف محسوب می شود که در مواقعی قابلیت طرح می یابد که شخصی با اقدامات غیر قانونی خود برای مالک ملک مزاحمت ایجاد می کند؛ به عنوان نمونه هر روز از داخل ملک دیگری عبور می کند یا با وسایل و ادوات کشاورزی بدون اجازه مالک به حریم ملک او وارد می شود و این عبور و مرور به حق مالکانه مالک آسیب می زند.

برای طرح دعاوی تصرف عدوانی شرطی مهم و اساسی لازم است و آن اثبات سبق تصرف خواهان دعوی است؛ به این معنا که شخصی که قصد طرح دعوی حقوقی تصرف عدوانی دارد باید به استناد دلایل، قرائن و اماراتی سابقه تصرف خویش در ملک مورد دعوی را ثابت نماید. مثلا شهودی شهادت دهند که وی سکونت چندین ساله در ملک داشته است یا با ارائه گواهی انشعاب آب و برق و گاز نیز این موضوع قابل اثبات است.

در کنار طرح دعوی حقوقی، قانون گذار امکان شکایت کیفری را نیز برای تصرف عدوانی پیش بینی نموده است. البته اثبات جرم تصرف عدوانی کیفری منوط به اثبات مالکیت شاکی است؛ یعنی شاکی می بایست در هنگام شکایت سند مالکیت رسمی خویش را ارائه نماید و سبق تصرف وی به تنهایی کفایت نمی کند.

مجازات قانونی جرم تصرف عدوانی کیفری به استناد ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی( تعزیرات و مجازات های بازدارنده) مصوب سال ۱۳۷۵ از یک ماه تا یک سال حبس خواهد بود.

مهدی مظفری اناری – پژوهشگر دکتری حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه تهران و عضو مرکز وکلای قوه قضاییه استان کرمان